ترانه‌های کوچک غربت --هجرانی -- شبِ ایرانشهر

ترانه‌های کوچک غربت

هجرانی

شبِ ایرانشهر

جهان را بنگر سراسر
که به رختِ رخوتِ خوابِ خرابِ خود
                                         از خویش بیگانه است.
و ما را بنگر
             بیدار
که هُشیوارانِ غمِ خویشیم.
خشم‌آگین و پرخاشگر
از اندوهِ تلخِ خویش پاسداری می‌کنیم،
نگهبانِ عبوسِ رنجِ خویشیم
تا از قابِ سیاهِ وظیفه‌یی که بر گِردِ آن کشیده‌ایم
                                                            خطا نکند.

و جهان را بنگر
جهان را
         در رخوتِ معصومانه‌ی خوابش
که از خویش چه بیگانه است!

□

ماه می‌گذرد
              در انتهای مدارِ سردش.
ما مانده‌ایم و
روز
نمی‌آید.

۲۳ آذرِ ۱۳۵۷
لندن

© www.shamlou.org   سایت رسمی احمد شاملو

دشنه در دیس --فراقی

دشنه در دیس

تقدیم به دلیر مردان کرد

دشنه در دیس --گفتی که باد مرده‌ست ...

دشنه در دیس

گفتی که باد مرده‌ست ...

گفتی که:
          «ــ باد، مُرده‌ست!
              از جای برنکنده یکی سقفِ رازپوش
              بر آسیابِ خون،
              نشکسته در به قلعه‌ی بی‌داد،
              بر خاک نفکنیده یکی کاخ
                                            باژگون
              مُرده‌ست باد!»

گفتی:
      «ــ بر تیزه‌های کوه
          با پیکرش، فروشده در خون،
          افسرده است باد!»

تو بارها و بارها
با زندگی‌ت
            شرمساری
                         از مردگان کشیده‌ای.
                                                 (این را، من
همچون تبی
              ــ دُرُست
همچون تبی که خون به رگم خشک می‌کند ــ
                                                       احساس کرده‌ام.)

□

وقتی که بی‌امید و پریشان
                                گفتی:
                                      «ــ مُرده‌ست باد!
                                          بر تیزه‌های کوه
                                          با پیکرِ کشیده‌به‌خونش
                                          افسرده است باد!» ــ

آنان که سهمِ هواشان را
با دوستاقبان معاوضه کردند
در دخمه‌های تسمه و زرداب،
گفتند در جواب تو، با کبرِ دردِشان:
                                       «ــ زنده است باد!
                                           تازَنده است باد!
                                           توفانِ آخرین را
                                                            در کارگاهِ فکرتِ رعدْاندیش
                                                                                            ترسیم می‌کند،
                                           کبرِ کثیفِ کوهِ غلط را
                                                                   بر خاک افکنیدن
                                                                                      تعلیم می‌کند.»

(آنان
ایمانِشان
          ملاطی
                 از خون و پاره‌سنگ و عقاب است.)

□

گفتند:
      «ــ باد زنده‌ست،
          بیدارِ کارِ خویش
          هشیارِ کارِ خویش!»

گفتی:
      «ــ نه! مُرده
                    باد!
          زخمی عظیم مُهلک
                                  از کوه خورده
                                                 باد!»

تو بارها و بارها
با زندگی‌ت
            شرمساری
                         از مُردگان کشیده‌ای،
این را من
همچون تبی که خون به رگم خشک می‌کند
احساس کرده‌ام.

۸ بهمنِ ۱۳۵۳

© www.shamlou.org   سایت رسمی احمد شاملو

برخیز تا به حرمت قرآن دعا کنیم

برخیز تا به حرمت قرآن دعا کنیم

گیرم گلاب ناب شما اصل قمصر است            اما چه سود حاصل گلهای پرپر است

        شرم  از  نگاه  بلبل بی دل  نمی‌ کنید        کز هجر گل نوای فغانش به حنجر است

                    از آن زمان که آینه گردان شب شدید          آیــــینه‌ی دل  از  دم دوران  مکدر  است

   فردایتان چکیده‌ی امروز زندگی است                   امروزتان طلیعه‌ی فردای محشر است

 وقتی که  تیغ کینه سر عشق را برید 

وقتی  حدیث  درد  برایم  مکرر  است

وقتی ز چنگ شوم زمان مرگ می‌چکد           وقتی دل سیاه زمین جای گوهر است

      وقتی بهار وصله ی ناجور فصلهاست                     وقتی تبر مدافع حق صنوبر است

             وقتی به دادگاه عدالت طناب دار                       بر صدر می‌نشیند و قاضی و داور است

وقتی طراوت چمن از اشک ابرهاست               وقتی که نقش خون به دل ما مصور است

وقتی که نوح کشتی خود را به خون نشاند        وقتی که مار معجزه‌ی یک پیمبر است

وقتی که         برخلاف  تمام   فسانه‌ها

امروز شعله، مسلخ سرخ سمندر است

از  من مخواه  شعرتر  ،    ای بیخبر  ز  درد

شعری که خون از آن نچکد ننگ دفتر است

ما با زبان سرخ و سر سبز آمدیم              تیغ زبان برنده‌تر از تیغ خنجر است

      این تخته پاره‌ها که به آن چنگ می‌زنید             ته مانده‌های زورق بر خون شناور است

حرص جهان مزن که در این عهد بی ثبات          روز نخست موعد مرگت مقرر است

هرگز حدیث درد به پایان نمی‌رسد

گرچه خطابه‌ی غزلم رو به آخر است

اما هوای شور رجز در قلم گرفت                     سردار مثنوی به کف خود الم گرفت

در عرصه‌ی ستیز رجزخوان حق شدم               بر فرق  شام  تیر عمود  فلق   شدم

مغموم و دلشکسته و رنجور و خسته‌ام             در  ژرفنای درد عمیقی   نشسته‌ام

پاییز بی کسی نفسم را گرفته است               بغضی  گلوگه جرسم  را گرفته است

دیگر بس است هر چه دو پهلو سروده‌ام           من ریزه خوار سفره‌ی ناکس نبوده‌ام

من وامدار حکمت اسرارم ای عزیز

من در طریق حیدر کرارم ای عزیز

من از دیار بیهقم از نسل سربدار

شمشیر آبدیده‌ی میدان کارزار

ای بیستون فاجعه، فرهاد می‌شوم                 قبضه به دست تیشه‌ی فریاد می‌شوم

تا برزنم  به  کوه سکوت و فغان  کنم                   رازی  هزار از پس پرده عیان   کنم

دادی چنان کشم که جهان را خبر شود            گوش فلک ز ناله‌‌ی «بیداد»  کر  شود

در شهر هر چه می‌نگرم غیر درد نیست

حتی به شاخ خشک دلم برگ زرد نیست

اینجا نفس به حنجره انکار می‌شود                  با صد زبان به کفر من اقرار می‌شود

با هر اذان صبح به گلدسته‌های  شهر               هر  روز  دیو فاجعه   بیدار  می‌شود

اینجا ز خوف خشم خدا در دل زمین                 دیوار خانه    روی تو    آوار می‌شود

با ازدحام  اینهمه شمشیر تشنه لب                 هر روز   روز واقعه   تکرار می‌شود

آخر   چگونه   زار نگریم  برای   عشق

وقتی نبود آنچه که دیدم سزای عشق

دیدم در انزوای خزان باغ عشق را                   دیدم به قلب خون غزل داغ عشق را

دیدم  به حکم خار  به گلها کتک زدند                 مُهر  سکوت  بر دهن  قاصدک   زدند

دیدم لگد به ساقه‌ی امید می‌زنند                 شلاق شب به گرده‌ی خورشید می‌زنند

دیدم که گرگ برّه‌ی ما را دریده است               دیدم خروس دهکده را سر بریده است

دیدم هُبل  به جای خدا تکیه  کرده بود               دیدم  دوباره   رونق  بازار  برده  بود

دیدم     خدا به غربت خود   زار  می‌گریست

در سوگ دین به پهنه‌ی رخسار   می‌گریست

دیدم   هر آنچه دیدنش    اندوه و ماتم   است

 باز این چه شورش است که درخلق عالم است

از بس سرودم و نشنیدید خسته‌ام                  من از نگاه سرد شما دلشکسته‌ام

ای از تبار   هر چه سیاهی سرشتتان                رنگ جهنم است       تمام بهشتتان

شمشیرهای   کهنه‌ی خود را رها کنید               از ذوالفقار شاه ولایت    حیا   کنید

بیشک اگر که تیغ شما  ذوالفقار بود                 هر چارفصل سال همیشه   بهار بود

اما به حکم سفسطه  بیداد  کرده‌اید

ابلیس را  ز اشک خدا شاد کرده‌اید

مردم  در این سراچه  به جز باد سرد   نیست

هر کس که لاف مردی خود زد که مرد نیست

مردم حدیث خوردن شرم و قی حیاست            صحبت ز هتک حرمت والای کبریاست

مردم    خدا نکرده مگر کور گشته‌اید؟                  یا از اصالت خودتان   دور گشته‌اید؟

تا کی   برای لقمه‌ی نان  بندگی کنید؟               تا کی  به زیر منّتشان   زندگی کنید؟

اشعار صیقلی شده تقدیم کس نکن               گل را فدای رویش خاشاک و خس نکن

دل را   اسیر   دلبر مشکوک   کرده‌ای

دُرِّ  دری  نثار   ره خوک   کرده‌ای

آزاده باش هر چه که هستی عزیز من

حتی  اگر  که بُت بپرستی     عزیز  من

اینان که از قبیله‌ی شوم سیاهی‌اند                 بیرق به دست شام غریب تباهی‌اند

گویند این عجوزه‌ی شب راه چاره است             آبستن صبح سپیده‌ای دوباره است

ای خلق ، این عجوزه‌ی شب پا به ماه نیست        آبستن سپیده‌ی صبح پگاه نیست

مردم به سِحر شعبده در خواب رفته‌اید!!!

در  این  کویر  تشنه  پی آب      رفته‌اید!!

تا کی در انتظار مسیحی دوباره‌اید؟                 در جستجوی نور کدامین ستاره‌اید؟

مردم  ، برای هیبت مان  آبرو  نماند                      فریاد دادخواهی مان در گلو نماند

اینان تمام هستی ما را گرفته‌اند                     شور و نشاط و مستی ما را گرفته‌اند

در موج خیز حادثه کشتی شکسته است      در ما غمی به وسعت دریا نشسته است

در زیر بار غصه رمق ناله می‌کند                      از حجم این سروده ورق ناله می‌کند

اندوه این حدیث دلم را به خون کشید

عقل مرا دوباره به طرف جنون  کشید

هل من مبارز؟ از بن دندان بر آورم                    رخشِ غزل دوباره به جولان در آورم

برخیز تا به حرمت قرآن دعا کنیم                     از عمق جان خدای جهان را صدا کنیم

با ازدحام این همه بت  در حریم حق                     فکری به حال غربت دین خدا کنیم

در سوگ صبح همدم مرغ سحر شویم                  در صبر غم به سرو بلند اقتدا کنیم

باید  دوباره  قبله خود  را  عوض  کنیم

با خشت عشق، کعبه‌ای از نو بنا کنیم

جای طواف و سجده برای فریب خلق               یک کار خیر محض رضای خدا کنیم

در انتهای کوچه‌ی بن‌بست حسرتیم                 باید که   فکر عاقبت   از ابتدا کنیم

با این یقین که از پس یلدا سحر شود                  برخیز تا به حرمت قرآن دعا کنیم

سوره 36: يس

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ     
به نام خداوند رحمتگر مهربان

يس ﴿1﴾

يس[/ياسين] (1)

وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ ﴿2﴾

سوگند به قرآن حكمت‏آموز (2)

إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ ﴿3﴾

كه قطعا تو از [جمله] پيامبرانى (3)

عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿4﴾

بر راهى راست (4)

تَنزِيلَ الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ ﴿5﴾

[و كتابت] از جانب آن عزيز مهربان نازل شده است (5)

لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا أُنذِرَ آبَاؤُهُمْ فَهُمْ غَافِلُونَ ﴿6﴾

تا قومى را كه پدرانشان بيم‏داده نشدند و در غفلت ماندند بيم دهى (6)

لَقَدْ حَقَّ الْقَوْلُ عَلَى أَكْثَرِهِمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ﴿7﴾

آرى گفته [خدا] در باره بيشترشان محقق گرديده است در نتيجه آنها نخواهند گرويد (7)

إِنَّا جَعَلْنَا فِي أَعْنَاقِهِمْ أَغْلاَلاً فَهِيَ إِلَى الأَذْقَانِ فَهُم مُّقْمَحُونَ ﴿8﴾

ما در گردنهاى آنان تا چانه‏هايشان غلهايى نهاده‏ايم به طورى كه سرهايشان را بالا نگاه داشته و ديده فرو هشته‏اند (8)

وَجَعَلْنَا مِن بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لاَ يُبْصِرُونَ ﴿9﴾

و [ما] فراروى آنها سدى و پشت‏سرشان سدى نهاده و پرده‏اى بر [چشمان] آنان فرو گسترده‏ايم در نتيجه نمى‏توانند ببينند(9)

وَسَوَاء عَلَيْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ ﴿10﴾

و آنان را چه بيم دهى [و] چه بيم ندهى به حالشان تفاوت نمى‏كند نخواهند گرويد (10)

إِنَّمَا تُنذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَخَشِيَ الرَّحْمَن بِالْغَيْبِ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَأَجْرٍ كَرِيمٍ ﴿11﴾

بيم دادن تو تنها كسى را [سودمند] است كه كتاب حق را پيروى كند و از [خداى] رحمان در نهان بترسد [چنين كسى را] به آمرزش و پاداشى پر ارزش مژده ده (11)

إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ ﴿12﴾

آرى ماييم كه مردگان را زنده مى‏سازيم و آنچه را از پيش فرستاده‏اند با آثار [و اعمال]شان درج مى‏كنيم و هر چيزى را در كارنامه‏اى روشن برشمرده‏ايم (12)

[داستان] مردم آن شهرى را كه رسولان بدانجا آمدند براى آنان مثل زن (13)

وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلاً أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءهَا الْمُرْسَلُونَ ﴿13﴾

آنگاه كه دو تن سوى آنان فرستاديم [ولى] آن دو را دروغزن پنداشتند تا با [فرستاده] سومين [آنان را] تاييد كرديم پس [رسولان] گفتند ما به سوى شما به پيامبرى فرستاده شده‏ايم (14)

إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَيْكُم مُّرْسَلُونَ ﴿14﴾

[ناباوران آن ديار] گفتند شما جز بشرى مانند ما نيستيد و [خداى] رحمان چيزى نفرستاده و شما جز دروغ نمى‏پردازيد (15)

قَالُوا مَا أَنتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُنَا وَمَا أَنزَلَ الرَّحْمن مِن شَيْءٍ إِنْ أَنتُمْ إِلاَّ تَكْذِبُونَ ﴿15﴾

گفتند پروردگار ما مى‏داند كه ما واقعا به سوى شما به پيامبرى فرستاده شده‏ايم (16)

قَالُوا رَبُّنَا يَعْلَمُ إِنَّا إِلَيْكُمْ لَمُرْسَلُونَ ﴿16﴾

و بر ما [وظيفه‏اى] جز رسانيدن آشكار [پيام] نيست (17)

وَمَا عَلَيْنَا إِلاَّ الْبَلاَغُ الْمُبِينُ ﴿17﴾

پاسخ دادند ما [حضور] شما را به شگون بد گرفته‏ايم

اگر دست برنداريد سنگسارتان مى‏كنيم

و قطعا عذاب دردناكى از ما به شما خواهد رسيد (18)

قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ لَئِن لَّمْ تَنتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُم مِّنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿18﴾

[رسولان] گفتند شومى شما با خود شماست آيا اگر شما را پند دهند [باز كفر مى‏ورزيد] نه بلكه شما قومى اسرافكاريد (19)

قَالُوا طَائِرُكُمْ مَعَكُمْ أَئِن ذُكِّرْتُم بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ ﴿19﴾

و [در اين ميان] مردى از دورترين جاى شهر دوان دوان آمد [و] گفت اى مردم از اين فرستادگان پيروى كنيد (20)

وَجَاء مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ ﴿20﴾

از كسانى كه پاداشى از شما نمى‏خواهند و خود [نيز] بر راه راست قرار دارند پيروى كنيد (21)

اتَّبِعُوا مَن لاَّ يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُم مُّهْتَدُونَ ﴿21﴾

آخر چرا كسى را نپرستم كه مرا آفريده است و [همه] شما به سوى او بازگشت مى‏يابيد (22)

وَمَا لِي لاَ أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿22﴾

آيا به جاى او خدايانى را بپرستم كه اگر [خداى] رحمان بخواهد به من گزندى برساند

نه شفاعتشان به حالم سود مى‏دهد و نه مى‏توانند مرا برهانند (23)

أَأَتَّخِذُ مِن دُونِهِ آلِهَةً إِن يُرِدْنِ الرَّحْمَن بِضُرٍّ لاَّ تُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَلاَ يُنقِذُونِ ﴿23﴾

در آن صورت من قطعا در گمراهى آشكارى خواهم بود (24)

إِنِّي إِذًا لَّفِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ ﴿24﴾

من به پروردگارتان ايمان آوردم [اقرار] مرا بشنويد (25)

إِنِّي آمَنتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ ﴿25﴾

[سرانجام به جرم ايمان كشته شد و بدو] گفته شد به بهشت درآى گفت اى كاش قوم من مى‏دانستند (26)

قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ ﴿26﴾

كه پروردگارم چگونه مرا آمرزيد و در زمره عزيزانم قرار داد (27)

بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ ﴿27﴾

پس از [شهادت] وى هيچ سپاهى از آسمان بر قومش فرود نياورديم و [پيش از اين هم] فروفرستنده نبوديم (28)

وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى قَوْمِهِ مِن بَعْدِهِ مِنْ جُندٍ مِّنَ السَّمَاء وَمَا كُنَّا مُنزِلِينَ ﴿28﴾

تنها يك فرياد بود و بس و بناگاه [همه] آنها سرد بر جاى فسردند (29)

إِن كَانَتْ إِلاَّ صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ خَامِدُونَ ﴿29﴾

دريغا بر اين بندگان هيچ فرستاده‏اى بر آنان نيامد مگر آنكه او را ريشخند مى‏كردند (30)

يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ مَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُون ﴿30﴾

مگر نديده‏اند كه چه بسيار نسلها را پيش از آنان هلاك گردانيديم كه ديگر آنها به سويشان بازنمى‏گردند (31)

أَلَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّنْ الْقُرُونِ أَنَّهُمْ إِلَيْهِمْ لاَ يَرْجِعُونَ ﴿31﴾

و قطعا همه آنان در پيشگاه ما احضار خواهند شد (32)

وَإِن كُلٌّ لَّمَّا جَمِيعٌ لَّدَيْنَا مُحْضَرُونَ ﴿32﴾

و زمين مرده برهانى است براى ايشان كه آن را زنده گردانيديم و دانه از آن برآورديم كه از آن مى‏خورند (33)

وَآيَةٌ لَّهُمُ الْأَرْضُ الْمَيْتَةُ أَحْيَيْنَاهَا وَأَخْرَجْنَا مِنْهَا حَبًّا فَمِنْهُ يَأْكُلُونَ ﴿33﴾

و در آن [زمين] باغهايى از درختان خرما و تاك قرار داديم و چشمه‏ها در آن روان كرديم (34)

وَجَعَلْنَا فِيهَا جَنَّاتٍ مِن نَّخِيلٍ وَأَعْنَابٍ وَفَجَّرْنَا فِيهَا مِنْ الْعُيُونِ ﴿34﴾

تا از ميوه آن و [از] كاركرد دستهاى خودشان بخورند آيا باز [هم] سپاس نمى‏گزارند (35)

لِيَأْكُلُوا مِن ثَمَرِهِ وَمَا عَمِلَتْهُ أَيْدِيهِمْ أَفَلَا يَشْكُرُونَ ﴿35﴾

پاك [خدايى] كه از آنچه زمين مى‏روياند و [نيز] از خودشان و از آنچه نمى‏دانند همه را نر و ماده گردانيده است (36)

سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْوَاجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنبِتُ الْأَرْضُ وَمِنْ أَنفُسِهِمْ وَمِمَّا لَا يَعْلَمُونَ ﴿36﴾

و نشانه‏اى [ديگر] براى آنها شب است كه روز را [مانند پوست] از آن برمى‏كنيم و بناگاه آنان در تاريكى فرو مى‏روند (37)

وَآيَةٌ لَّهُمْ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهَارَ فَإِذَا هُم مُّظْلِمُونَ ﴿37﴾

و خورشيد به [سوى] قرارگاه ويژه خود روان است تقدير آن عزيز دانا اين است (38)

وَالشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَّهَا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ ﴿38﴾

و براى ماه منزلهايى معين كرده‏ايم تا چون شاخك خشك خوشه خرما برگردد (39)

وَالْقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ حَتَّى عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ ﴿39﴾

نه خورشيد را سزد كه به ماه رسد و نه شب بر روز پيشى جويد و هر كدام در سپهرى شناورند (40)

لَا الشَّمْسُ يَنبَغِي لَهَا أَن تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ ﴿40﴾

و نشانه‏اى [ديگر] براى آنان اينكه ما نياكانشان را در كشتى انباشته سوار كرديم (41)

وَآيَةٌ لَّهُمْ أَنَّا حَمَلْنَا ذُرِّيَّتَهُمْ فِي الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ ﴿41﴾

و مانند آن براى ايشان مركوبها[ى ديگرى] خلق كرديم (42)

وَخَلَقْنَا لَهُم مِّن مِّثْلِهِ مَا يَرْكَبُونَ ﴿42﴾

و اگر بخواهيم غرقشان مى‏كنيم و هيچ فريادرسى نمى‏يابند و روى نجات نمى‏بينند (43)

وَإِن نَّشَأْ نُغْرِقْهُمْ فَلَا صَرِيخَ لَهُمْ وَلَا هُمْ يُنقَذُونَ ﴿43﴾

مگر رحمتى از جانب ما [شامل آنها گردد] و تا چندى [آنها را] برخوردار سازيم (44)

إِلَّا رَحْمَةً مِّنَّا وَمَتَاعًا إِلَى حِينٍ ﴿44﴾

و چون به ايشان گفته شود از آنچه در پيش رو و پشت‏سر داريد بترسيد

اميد كه مورد رحمت قرار گيريد [نمى‏شنوند] (45)

وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّقُوا مَا بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَمَا خَلْفَكُمْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﴿45﴾

و هيچ نشانه‏اى از نشانه‏هاى پروردگارشان بر آنان نيامد جز اينكه از آن رويگردان شدند (46)

وَمَا تَأْتِيهِم مِّنْ آيَةٍ مِّنْ آيَاتِ رَبِّهِمْ إِلَّا كَانُوا عَنْهَا مُعْرِضِينَ ﴿46﴾

و چون به آنان گفته شود از آنچه خدا به شما روزى داده انفاق كنيد كسانى كه كافر شده‏اند به آنان كه ايمان آورده‏اند

 مى‏گويند آيا كسى را بخورانيم كه اگر خدا مى‏خواست [خودش] وى را مى‏خورانيد

 شما جز در گمراهى آشكارى [بيش] نيستيد (47)

وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمْ اللَّهُ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَن لَّوْ يَشَاء اللَّهُ أَطْعَمَهُ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ﴿47﴾

و مى‏گويند اگر راست مى‏گوييد پس اين وعده [عذاب] كى خواهد بود (48)

وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ﴿48﴾

جز يك فرياد [مرگبار] را انتظار نخواهند كشيد كه هنگامى كه سرگرم جدالند غافلگيرشان كند (49)

مَا يَنظُرُونَ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً تَأْخُذُهُمْ وَهُمْ يَخِصِّمُونَ ﴿49﴾

آنگاه نه توانايى وصيتى دارند و نه مى‏توانند به سوى كسان خود برگردند (50)

فَلَا يَسْتَطِيعُونَ تَوْصِيَةً وَلَا إِلَى أَهْلِهِمْ يَرْجِعُونَ ﴿50﴾

و در صور دميده خواهد شد پس بناگاه از گورهاى خود شتابان به سوى پروردگار خويش مى‏آيند (51)

وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذَا هُم مِّنَ الْأَجْدَاثِ إِلَى رَبِّهِمْ يَنسِلُونَ ﴿51﴾

مى‏گويند اى واى بر ما چه كسى ما را از آرامگاهمان برانگيخت

 اين است همان وعده خداى رحمان و پيامبران راست مى‏گفتند (52)

قَالُوا يَا وَيْلَنَا مَن بَعَثَنَا مِن مَّرْقَدِنَا هَذَا مَا وَعَدَ الرَّحْمَنُ وَصَدَقَ الْمُرْسَلُونَ ﴿52﴾

[باز هم] يك فرياد است و بس و بناگاه همه در پيشگاه ما حاضر آيند (53)

إِن كَانَتْ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ جَمِيعٌ لَّدَيْنَا مُحْضَرُونَ ﴿53﴾

امروز بر كسى هيچ ستم نمى‏رود جز در برابر آنچه كرده‏ايد پاداشى نخواهيد يافت (54)

فَالْيَوْمَ لَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَلَا تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿54﴾

در اين روز اهل بهشت كار و بارى خوش در پيش دارند (55)

إِنَّ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ الْيَوْمَ فِي شُغُلٍ فَاكِهُونَ ﴿55﴾

آنها با همسرانشان در زير سايه‏ها بر تختها تكيه مى‏زنند (56)

هُمْ وَأَزْوَاجُهُمْ فِي ظِلَالٍ عَلَى الْأَرَائِكِ مُتَّكِؤُونَ ﴿56﴾

در آنجا براى آنها [هر گونه] ميوه است و هر چه دلشان بخواهد (57)

لَهُمْ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَلَهُم مَّا يَدَّعُونَ ﴿57﴾

از جانب پروردگار[ى] مهربان [به آنان] سلام گفته مى‏شود (58)

سَلَامٌ قَوْلًا مِن رَّبٍّ رَّحِيمٍ ﴿58﴾

و اى گناهكاران امروز [از بى‏گناهان] جدا شويد (59)

وَامْتَازُوا الْيَوْمَ أَيُّهَا الْمُجْرِمُونَ ﴿59﴾

اى فرزندان آدم مگر با شما عهد نكرده بودم كه شيطان را مپرستيد زيرا وى دشمن آشكار شماست (60)

أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ ﴿60﴾

و اينكه مرا بپرستيد اين است راه راست (61)

وَأَنْ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ ﴿61﴾

و [او] گروهى انبوه از ميان شما را سخت گمراه كرد آيا تعقل نمى‏كرديد (62)

وَلَقَدْ أَضَلَّ مِنكُمْ جِبِلًّا كَثِيرًا أَفَلَمْ تَكُونُوا تَعْقِلُونَ ﴿62﴾

اين است جهنمى كه به شما وعده داده مى‏شد (63)

هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي كُنتُمْ تُوعَدُونَ ﴿63﴾

به [جرم] آنكه كفر مى‏ورزيديد اكنون در آن درآييد (64)

اصْلَوْهَا الْيَوْمَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ ﴿64﴾

امروز بر دهانهاى آنان مهر مى‏نهيم و دستهايشان با ما سخن مى‏گويند و پاهايشان بدانچه فراهم مى‏ساختند گواهى مى‏دهند (65)

الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلَى أَفْوَاهِهِمْ وَتُكَلِّمُنَا أَيْدِيهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ﴿65﴾

و اگر بخواهيم هر آينه فروغ از ديدگانشان مى‏گيريم تا در راه [كج] بر هم پيشى جويند 

ولى [راه راست را] از كجا مى‏توانند ببينند (66)

وَلَوْ نَشَاء لَطَمَسْنَا عَلَى أَعْيُنِهِمْ فَاسْتَبَقُوا الصِّرَاطَ فَأَنَّى يُبْصِرُونَ ﴿66﴾

و اگر بخواهيم هرآينه ايشان را در جاى خود مسخ مى‏كنيم [به گونه‏اى] كه نه بتوانند بروند و نه برگردند (67)

وَلَوْ نَشَاء لَمَسَخْنَاهُمْ عَلَى مَكَانَتِهِمْ فَمَا اسْتَطَاعُوا مُضِيًّا وَلَا يَرْجِعُونَ ﴿67﴾

و هر كه را عمر دراز دهيم او را [از نظر] خلقت فروكاسته [و شكسته] گردانيم آيا نمى‏انديشند (68)

وَمَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَكِّسْهُ فِي الْخَلْقِ أَفَلَا يَعْقِلُونَ ﴿68﴾

و [ما] به او شعر نياموختيم و در خور وى نيست اين [سخن] جز اندرز و قرآنى روشن نيست (69)

وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا يَنبَغِي لَهُ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ وَقُرْآنٌ مُّبِينٌ ﴿69﴾

تا هر كه را [دلى] زنده است بيم دهد و گفتار [خدا] در باره كافران محقق گردد (70)

لِيُنذِرَ مَن كَانَ حَيًّا وَيَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿70﴾

آيا نديده‏اند كه ما به قدرت خويش براى ايشان چهارپايانى آفريده‏ايم تا آنان مالك آنها باشند (71)

أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا خَلَقْنَا لَهُمْ مِمَّا عَمِلَتْ أَيْدِينَا أَنْعَامًا فَهُمْ لَهَا مَالِكُونَ ﴿71﴾

و آنها را براى ايشان رام گردانيديم از برخى‏شان سوارى مى‏گيرند و از بعضى مى‏خورند (72)

وَذَلَّلْنَاهَا لَهُمْ فَمِنْهَا رَكُوبُهُمْ وَمِنْهَا يَأْكُلُونَ ﴿72﴾

و از آنها سودها و نوشيدنيها دارند پس چرا شكرگزار نيستيد (73)

وَلَهُمْ فِيهَا مَنَافِعُ وَمَشَارِبُ أَفَلَا يَشْكُرُونَ ﴿73﴾

و غير از خدا[ى يگانه] خدايانى به پرستش گرفتند تا مگر يارى شوند (74)

وَاتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لَعَلَّهُمْ يُنصَرُونَ ﴿74﴾

[ولى بتان] نمى‏توانند آنان را يارى كنند و آنانند كه براى [بتان] چون سپاهى احضار شده‏اند (75)

لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَهُمْ وَهُمْ لَهُمْ جُندٌ مُّحْضَرُونَ ﴿75﴾

پس گفتار آنان تو را غمگين نگرداند كه ما آنچه را پنهان و آنچه را آشكار مى‏كنند مى‏دانيم (76)

فَلَا يَحْزُنكَ قَوْلُهُمْ إِنَّا نَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ ﴿76﴾

مگر آدمى ندانسته است كه ما او را از نطفه‏اى آفريده‏ايم پس بناگاه وى ستيزه‏جويى آشكار شده است (77)

أَوَلَمْ يَرَ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن نُّطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُّبِينٌ ﴿77﴾

و براى ما مثلى آورد و آفرينش خود را فراموش كرد

گفت چه كسى اين استخوانها را كه چنين پوسيده است زندگى مى‏بخشد (78)

وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ ﴿78﴾

بگو همان كسى كه نخستين‏بار آن را پديد آورد و اوست كه به هر [گونه] آفرينشى داناست (79)

قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ ﴿79﴾

همو كه برايتان در درخت‏سبزفام اخگر نهاد كه از آن [چون نيازتان افتد] آتش مى‏افروزيد (80)

الَّذِي جَعَلَ لَكُم مِّنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ نَارًا فَإِذَا أَنتُم مِّنْهُ تُوقِدُونَ ﴿80﴾

آيا كسى كه آسمانها و زمين را آفريده توانا نيست كه [باز] مانند آنها را بيافريند آرى اوست آفريننده دانا (81)

أَوَلَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُم بَلَى وَهُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ ﴿81﴾

چون به چيزى اراده فرمايد كارش اين بس كه مى‏گويد باش پس [بى‏درنگ] موجود مى‏شود (82)

إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ ﴿82﴾

پس [شكوهمند و] پاك است آن كسى كه ملكوت هر چيزى در دست اوست و به سوى اوست كه بازگردانيده مى‏شويد (83)

فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿83﴾